Deze presentatie biedt een reflectie op het gebruik van vernis gemaakt van geurige harsen in de wandschilderingen van private grafkapellen in de Thebaanse necropool (Luxor, Egypte). Naast hun visuele functie, die voornamelijk bedoeld was om de kleurtoon van de pigmenten te verbeteren, opent de recente ontdekking van hun geurige aard de deur naar andere mogelijke functies. Door met name de verspreiding van de vernislagen over de iconografische eenheden van de decoratie van de grafkapel te onderzoeken — die duidelijk zorgvuldig werden uitgekozen — blijkt dat hun olfactorische kwaliteiten mogelijk ook in overweging werden genomen door de schilders. In dat geval werden de vernissen aangebracht op specifieke elementen van het decor, die semantische verbanden hadden met wierook, zalven die bij rituelen werden gebruikt — in het bijzonder "antyu" en vergelijkbare stoffen. Dit doet vermoeden dat de schilders de geurige eigenschappen van de gebruikte vernissen wilden overdragen op de voorstellingen, waarmee deze decors tot werkelijk multisensorische cultusinstallaties werden gemaakt.

In de afgelopen tien jaar heeft een team van archeologen en specialisten gewerkt aan de opgraving en de studie van de hoofdtempel van de havenstad Berenike. Het gaat om een Egyptische tempel die in de Hellenistische tijd was gebouwd, en die daarna in de vroeg-Romeinse tijd ingrijpend werd gerenoveerd en opnieuw gedecoreerd. Met name de voorhof van de tempel was een belangrijke ontdekking, omdat er grote hoeveelheden resten van beelden en inscripties werden aangetroffen. Contacten met andere handelsnaties waren in de voorhof vertegenwoordigd door beelden uit Meroë, Palmyra en in het bijzonder India. De spectaculaire vondst van een Boeddha-beeld in deze tempel haalde zelfs de wereldpers.

Banketten waren een gevestigde traditie in het faraonische Egypte, met name tijdens de 18de Dynastie, zoals o.a. blijkt uit de uitgebreide grafversieringen in de graven van Rekhmire, Nebamun, Djeserkareseneb en Kay. Voor wat betreft de Ptolemaïsche periode is er tekstueel bewijs voor banketpraktijken, zoals uitnodigingen, verenigingslijsten en bierbonnen, maar bijbehorende decoratieve scènes uit die periode zijn opvallend schaars. Dit roept de vraag op of de traditie van de organisatie van banketten onveranderd bleef in de Ptolemaïsche periode, of dat deze een transformatie onderging.
Deze studie maakt gebruik van een interdisciplinaire methodologie door tekstuele, decoratieve en archeologische bronnen te synthetiseren om continuïteiten en veranderingen in banketpraktijken te onderzoeken. Tekstuele bronnen bevatten bewaard gebleven uitnodigingen voor maaltijden, verslagen van verenigingen die voorwerpen bijdroegen aan een perideipnon (begrafenisfeest) en bierbonnen afkomstig uit deipneteria (feestzalen) die specifiek waren voor de Grieks-Romeinse periode in Egypte. Decoratieve bronnen bestaan uit banketbeelden gevonden in graven uit de 18de Dynastie. Archeologisch bewijs omvat de fysieke overblijfselen van de deipneteria en begrafenismaaltijden die deel uitmaakten van de grafgiften.
Door deze verschillende soorten bewijsmateriaal naast elkaar te plaatsen, biedt dit onderzoek inzicht in bankettradities in twee belangrijke periodes uit de Oud-Egyptische geschiedenis. Het doel is om te bepalen of er een waarneembare lijn van continuïteit is van de faraonische periode naar de Ptolemaïsche periode, of dat er nieuwe organisatievormen ontstonden.

Located on the west bank of the Nile, 8 km northeast of Giza, the site of Abu Rawash lies at the northern edge of the vast Egyptian necropolis of Memphis. The area is currently dominated by the remains of the pyramid of Radjedef, the son and immediate successor of King Khufu (4th Dynasty). However, the site's history is much older than that, as the region is home to a series of cemeteries dating from the Predynastic period (c. 3200 BCE) to Roman times (1st century AD).
This presentation will focus on the period from the 1st to the 4th Dynasty (2900–2500 BCE), and the work carried out by the Institut français d’archéologie orientale (IFAO) over the past thirty years on the 1st Dynasty elite cemetery M, the pyramid complex of Radjedef and Necropolis F, where the king's sons were buried.It will demonstrate that the long-underexplored region of Abu Rawash is one of the most significant funerary sites within the vast necropolis of ancient Memphis, and continues to provide valuable insights into the early history of Egypt.

Want wat schafte die pot precies? Zoals in veel andere regio’s in het antieke Middellandse Zeegebied leefde de bevolking van Grieks-Romeinse Egypte voor een groot deel van graan, in eerste instantie in de vorm van brood. Deze lezing gaat over het kleine broertje van brood: graanpap. Dit gerecht verschijnt regelmatig in de Griekse papyri, maar ook – en dat is vaak over het hoofd gezien – in de Egyptische bronnen, die ons van alles leren over de bereiding en consumptie van deze lekkernij. Deze kleine voedselhistorie neemt ons mee langs verschillende plaatsen in Grieks- Romeins Egypte, met omwegen langs de Koptische monniken, Deir el-Medina, helemaal tot in het Oude Rijk.

Deze lezing wordt in samenwerking met Ex Oriente Lux gehouden, en zal uitzonderlijk op woensdag doorgaan, om 20u00 in MSI 01.12 (Erasmusplein 2, Leuven).

Al sinds de zestiende eeuw V.C. zijn dieren een belangrijk onderdeel van de archeologische site van Deir el-Medina. Veel informatie over dieren in dit Nieuwe Rijkse arbeidersdorp komt uit teksten en voorstellingen in tombes en op de figuratieve ostraca. Een nieuwe bron van dierenafbeeldingen werd ontdekt tijdens het conservatie- en inventarisatieproject van het Frans Instituut voor Archeologie (IFAO): figurines. Deze figurines, opgegraven tussen 1922 en 1951 tijdens Franse opgravingen onder leiding van Bernard Bruyère, zijn vandaag de dag verspreid over de magazijnen op de site, het Carter Magazijn in Luxor en internationale musea.

Sinds 2020 worden de dierenfigurines die bewaard worden in de Deir el-Medina magazijnen en het Carter Magazijn systematisch geïnventariseerd en onderzocht. Tot nu toe zijn er 1405 figurines herontdekt, waardoor dit een van de grootste collecties uit het oude Egypte vormt. Van de 653 reeds geïnventariseerde figurines is de meerderheid gemaakt van gebakken klei en kalksteen, met enkele exemplaren in ongebakken klei en hout. Ze verbeelden een grote variatie van diersoorten, waaronder slangen, apen, runderen, paarden, katten, vogels, krokodillen en vissen. De figurines worden onderverdeeld in vier categorieën: alleenstaande figurines, zoömorfe decoratieve elementen, miniatuur figurines en plaquettes. Veel van de figurines zijn fragmentarisch en vaak ontbreekt een precieze archeologische context, wat het bepalen van hun mogelijke functies bemoeilijkt. Echter, door middel van vergelijkingen met contemporaine sites waar ook dierenfigurines gevonden zijn, is het mogelijk om de functie van de figurines te reconstrueren.

Tijdens deze lezing zal de spreker haar onderzoek naar de dierenfigurines van Deir el-Medina toelichten. Na een introductie over de site en de rol van dieren in het arbeidersdorp, wordt ingegaan op de verschillende soorten figurines, hun materialen, de afgebeelde dierensoorten en de mogelijke functie van deze interessante groep artefacten."

Deze lezing zal doorgaan in MSI lokaal 00.14 (Erasmusplein 2, Leuven) en is live online te volgen.

Tijdens het opgravingsseizoen in 2009 werd door de Leidse missie in Saqqara het bescheiden graf van Tatia opgegraven. Hij werkte als priester van de god Ptah en opzichter van de goudsmeden tijdens de regeerperiode van Ramses II. De zuidelijke muur van zijn versierde grafkapel toont een bijzondere muzikale scène van een harpist, een fluitspeler en drie zittende vrouwen. De scène is voorzien van een inscriptie van hiërogliefen in zeventien kolommen. Er werd aangenomen dat deze inscriptie de tekst van een nieuw harpenaarslied voorstelt. Recent onderzoek door de spreker heeft echter tot de ontdekking geleid dat de scène in kwestie meer is dan alleen een weergave van een harpenaarslied...



Deze lezing zal doorgaan in MSI lokaal 00.14 (Erasmusplein 2, Leuven) en is live online te volgen.

In addition to its purely practical function, which consists of overcoming a height difference between two levels, the staircase had already a highly symbolic character in antiquity. In Egypt, for example, it represented the primeval mound, was used as an image of the passing time in the ‘lunar staircase’ or was an integral part of rituals in the temple. Nevertheless, the design, function and meaning of staircases have received little attention in Egyptology, but also in ancient studies in general. An interdisciplinary research project funded by the Volkswagen Foundation and carried out in 2021 and 2022 aimed to fill this research gap by approaching the perspective that the people of the ancient civilisations themselves had on the staircase. For this purpose, staircases were not only examined in terms of their architectural design, but also contextualised within the various sources and studied with regard to symbolism and use.

The lecture will first report on the results of the project and then turn to two special features of the Egyptian staircases in the temples of the Greco-Roman period. On the one hand, it deals with the unusually large number of staircase designations in the temples of Dendara and Edfu and, on the other, with the question of why the participants in the depictions of festive processions on the walls of the staircases never set foot on the next step.

This lecture will take place in MSI room 00.08 (Erasmusplein 2, Leuven) and will be livestreamed online.

In de loop van zijn geschiedenis heeft de mensheid een grote
verscheidenheid aan materialen gebruikt. Een van de oudste en meest
gebruikte materialen zijn schelpen. Deze exoskeletten werden voor
allerlei doeleinden benut zoals voedselbron, gereedschap of gewoon
als curiositeit. Veel oude culturen kenden echter ook een bepaalde
symboliek toe aan deze voorwerpen, iets waarop de oude Egyptenaren
geen uitzondering vormden.
De oude Egyptenaren verwezen naar schelpen met de term inr n r of
inr n spt mw, wat vertaald kan worden als “steen van de waterkant of
kust”. Deze “stenen” werden in het oude Egypte voor verscheidene
doeleinden ingezet. Zo konden bijvoorbeeld tweekleppige nijlschelpen
gebruikt worden om aardewerk glad te maken, of werden ze verwerkt tot
kralen of andere soorten sieraden. Er zijn aanwijzingen dat er schelpen
werden geïmporteerd uit het Rode Zeegebied, die geperforeerd
werden om ze aan elkaar te rijgen. Kaurischelpen hadden een zekere
symbolische waarde en zelfs sommige godheden werden geassocieerd
met schelpen, zoals de god Min.
Hoewel schelpen doorheen de eeuwen door de oude Egyptenaren
werden gebruikt, hebben ze weinig belangstelling van wetenschappers
gekregen. Traditioneel zijn deze objecten genegeerd en er bestaan
weinig tot geen publicaties die zich specifiek richten op schelpen in
het oude Egypte. In deze lezing zal er worden stilgestaan bij de rol van
schelpen in Predynastisch Egypte, door de archeologische contexten te
analyseren waarin zij in deze periode voorkomen.

Naast de bekende rotsgraven kent Dayr al-Barsha ook uitgebreide
grafvelden in de woestijnvlakte, deels gelijktijdig met de
goeverneursgraven uit de 11de en 12de dynastie. Misschien wel het
grootste van deze grafvelden was gelegen langs een weg die van de Nijl
naar de gouverneursgraven voerde, met een oppervlakte van minstens
10 hectare en naar schatting meer dan 4000 graven.
Gedurende 6 opgravingscampagnes konden archeologen van de KU
Leuven een klein gedeelte van dit grafveld onderzoeken. De resultaten
schetsen een boeiend beeld van de eenvoudige architectuur van deze
graven en de manier waarop deze necropool georganiseerd was, maar
ook van de individuele grafinventarissen.
Deze graven werpen niet enkel een licht op de funeraire cultuur van
de sub-elite in de Hazengouw aan het begin van het Middenrijk, maar
tonen ons ook tot op zekere hoogte hoe zo’n begrafenis in de praktijk
georganiseerd en uitgevoerd werd. In deze lezing presenteren we
een overzicht van de resultaten van deze opgravingen en het verdere
onderzoek, en bespreken we wat deze vondsten ons kunnen leren over
leven en dood in het vroege Middenrijk.

The Nile has long dominated discussions about Egypt’s trade and
communication networks. As a navigable waterway it links the country
together internally, and connects it with the Mediterranean and
southern countries. The river was both a natural and a strategic route.
Although the first conclusive evidence of Egyptian seafaring only
appeared during the Old Kingdom, the Pre- and Early Dynastic periods
are less sparse in terms of information than some might think. Many
types of evidence such as scale models, iconographic depictions and
real boats from elite burials, bear witness to the development of naval
technology in Egypt during the 4th millennium BC. They also attest to
the gradual inclusion of boats in the ideological, political and religious
discourses of the time. This presentation offers an overview of the
birth of navigation in Egypt in the context of the formation of the
Egyptian state, and a fresh perspective on the questions it raises in the
light of our current knowledge.

In 1968 ontdekte de Egyptische inspecteur Osiris Ghobrial in
het dorpscentrum van Dayr al-Barsha een belangrijke necropool.
Drie opgravingsseizoenen volgden, maar daar werd nooit iets
over gepubliceerd. In voorjaar 2005 bracht het Leuvense Dayr alBarshaproject enkele monumentale resten, die al bijna 40 jaar aan de
oppervlakte hadden gelegen, in veiligheid. In 2006 volgde een kleine
opgraving, die een gedecoreerd graf uit de Eerste Tussenperiode aan
het licht bracht. Later slaagde het project erin een groot deel van de
vondsten en het Arabische opgravingsrapport van Osiris Ghobrial uit
1969 te bestuderen. Veel andere documentatie is nog spoorloos, maar
uit de gegevens die we hebben komt naar voren dat hier in de Eerste
Tussenperiode één van de belangrijkste elitenecropolen uit de Eerste
Tussenperiode gelegen moet hebben. Deze lezing geeft een eerste
overzicht van wat over dit fascinerende terrein bekend is.